کد مطلب:277141 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:119
افسانه سرداب
غالب علمای متعصّب اهل سنّت و حتّی برخی از افراد منصف آنها ضمن بیان اوصاف مهدی صاحب الزمان (علیه السلام)، او را «صاحب سرداب» نامیده و گفته اند: شیعه می گوید كه امام آنها در سرداب غایب شده، و در آنجا بسر می برد، و از سرداب بیرون می آید، یا از آنجا ظاهر می شود، و یا موقع رفتن به سرداب مادرش به او نگاه می كرد؛ ولی او دیگر برنگشت. اكنون به بحث و بررسی این موضوع می پردازیم.
«... این كه حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) كجا، كی و چگونه غایب شد؟! مطلبی است كه جهان تشیّع در معرض تهمت های فراوان از طرف دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) قرار گرفته است.
آخرین دیدار عمومی حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) با شیعیان، روزهشتم ربیع الاوّل 260 هجری بود كه در مراسم تشییع جنازه پدرش برای آنان ظاهر شده، بر جنازه پدر بزرگوارش نماز خوانده، ناپدید شد؛ دیگر ملاقات رسمی و عمومی نداشت. این دیدار
[ صفحه 168]
در «سامرّا» درخانه پدرش امام حسن عسكری (علیه السلام) انجام یافت.
خانه امام حسن عسكری (علیه السلام) همانند دیگر خانه های اشراف عراق، شامل غرفه ای برای مردان و غرفه ای برای زنان و سرداب زیر زمین بود كه سرداب نیز شامل غرفه هایی برای مردان و زنان می شد و در تابستان از شدّت گرما به این سرداب پناه می بردند.
این سرداب محل زندگی و عبادت امام هادی (علیه السلام)، امام حسن عسكری (علیه السلام) و حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) بود و تمام دیدارها با حضرت ولی عصر (علیه السلام) در عهد پدر در همین منزل و در همین سرداب انجام یافته بود. از این رهگذر، شیعیانی كه بعد از رحلت امام حسن عسكری (علیه السلام) برای زیارت قبر عسكریین (علیهما السلام) وارد سامرا می شدند، بعد از زیارت قبر آن بزرگواران، در محلّ عبادت سه امام بزرگوار نیز تبرّكاً نماز می خواندند و آنجا را زیارت می كردند.
مقدّس شمردن آن سرداب از طرف شیعیان موجب شد كه دشمنان اهل بیت، شیعیان را متّهم كنند بر این كه آنها می گویند: امام زمان (علیه السلام) در سرداب مخفی شده است
ولی شیعیان از چنین اعتقادی پاك و منزّه هستند آنها سرداب را به این دلیل مقدّس می شمارند كه محلّ زندگی و پرستش و نیایش سه امام معصوم (علیهم السلام) بوده است، محلّ زندگی حضرت حكیمه ـ عمّه امام حسن عسكری (علیه السلام) ـ و جناب نرجس خاتون ـ مادر والا گُهر امام زمان (علیه السلام) ـ بوده است؛ و به خصوص محلّ رؤیت حضرت ولیّ عصر (علیه السلام) در عهد پدر بزرگوارش می باشد و بس.
ما هرگز چنین اعتقادی نداریم. ما فقط از دشمنان شیعه می شنویم كه به ما نسبت می دهند كه ما معتقدیم حضرت ولیّ عصر در چاهی در سرداب مقدّس مخفی است و تا روز ظهور در همانجا خواهد بود!
برای اثبات چنین مطلبی، مدركی از كتاب های شیعه، از احادیث شیعه، از اقوال علمای شیعه لازم است كه چنین مدركی وجود ندارد و به صرف اتّهام از طرف دشمنان چنین مطلبی ثابت نمی شود». [1] .
محدّث عالی مقام مرحوم حاج میرزا حسین نوری (رحمه الله) در خاتمه كتاب «كشف
[ صفحه 169]
الاستار» درباره سرداب سامرّا می نویسد.
«ما هرچه مراجعه كردیم و تفحّص نمودیم از آنچه درباره سرداب گفته اند، در كتابهای علمای شیعه هیچگونه اثری ندیدیم؛ بلكه اصلاً ذكری از سرداب به عنوان «سرداب غیبت» به میان نیامده است». [2] .
مرحوم آیت اللّه صدر (رحمه الله) نیز در كتاب «المهدی (علیه السلام)» در این باره می نویسد:
«مسأله غیبت ابوالقاسم محمّد بن الحسن (علیه السلام) نزد ما شیعیان امامیّه صحیح است؛ امّا آنچه را كه در این باره بعضی از عوام شیعه می گویند و بسیاری از خواص اهل سنّت نیز به ما نسبت می دهند، من نه برای آن مدركی می شناسم و نه سندی یافته ام». [3] .
اكنون ببینید دانشمند بزرگ اهل سنّت، ابن خلدون در كتاب مشهور خود به نام «مقدّمه» چگونه دُر افشانی می كند؛ زیرا آنجا كه از «اثناعشریّه» سخن می گوید می نویسد:
«شیعیان عقیده دارند كه دوازدهمین امام از امامان ایشان، یعنی محمّد بن الحسن العسكری كه او را مهدی می خوانند وارد سرداب خانه خود در «حلّه» [4] شد و هنگامی كه مادرش بازداشت شد، همانجا غایب گردید و تا كنون منتظر او هستند. هر شب بعد از نماز مغرب اسبی را می آورند جلو در سرداب مزبور می ایستند و او را به نامش صدا می زنند و از وی می خواهند كه خروج كند تا این كه ستارگان بدرآیند، آنگاه پراكنده می شوند و موكول به شب آینده می كنند و تا كنون آنها چنین اند». [5] .
دانشمند بزرگوار فقید، علاّمه حاج شیخ عبدالحسین امینی (رحمه الله) در كتاب گرانقدر «الغدیر» آنجا كه تهمت های «قصیمی» مؤلّف كتاب «الصراع بین الإسلام و الوثنیّه» را پاسخ می دهد، می نویسد:
«داستان عجیب سرداب، زشت ترین چیزی است كه دشمنان و مخالفان به ما نسبت داده اند. هرچند كه قصیمی در این نسبت ناروا تنها نیست، ولی او اضافه بر گذشتگان
[ صفحه 170]
نوشته است كه «افزون از هزار سال است كه شیعیان هر شب در مقابل سرداب می ایستند و منتظر ظهور هستند» در صورتی كه شیعه نمی گوید غیبت امام زمان (علیه السلام) در سرداب انجام گرفته، یا از آنجا ظهور می كند، بلكه شیعه مطابق احادیث رسیده معتقدند كه امام غایب آنها در مكّه معظّمه مقابل خانه كعبه ظهور می كند، و هیچ كس نگفته است وی در سرداب بسر می برد یا سرداب محلّ غیبت آن حضرت است. بلكه سرداب سامرّا جزء خانه امامان معصوم (علیهم السلام) بوده و مانند سایر قسمت های خانه احترام دارد و این احترام بدین جهت است كه سرداب محلّ زندگی سه امام معصوم (علیهم السلام) بوده است».
آنگاه علاّمه امینی (رحمه الله) می افزاید:
«ای كاش این افترا زنندگان درباره سرداب نظر واحدی ابراز می داشتند تا دروغ آنها موجب آن همه رسوایی نشود. مثلاً «ابن بطوطه» در سفرنامه اش می نویسد: این سرداب در «حلّه» است، و قرمانی در «اخبار الدول» می گوید: در بغداد است، و دیگران گفته اند: در «سامرّا» است، و قصیمی آمده و متحیّر گردیده كه بگوید این سرداب در كجاست؟ ولذا به ذكر «سرداب» اكتفا نموده تا منظور پلید خود را بپوشاند». [6] .
همچنین دانشمند فقید سیّد محمّد سعید هندی (رحمه الله) مؤلف كتاب «الامام الثانی عشر» در آغاز تخطئه تهمت سرداب به شیعه، می نویسد:
«موضوع سرداب از نسبت های ناروا و شگفت آوری است كه به ما نسبت داده اند، زیرا نه یك حدیث از طریق شیعه در این خصوص وارد شده است، و نه مخالفان نام كتابی از شیعه می برند كه در آن نوشته باشد، و نه دانشمندی از ما را ذكر می كنند كه گفته باشد و از وی نقل نمایند. از اینها گذشته، غیبت در سرداب و بقای حضرت در آنجا در هیچ كتاب شیعه نیست». [7] .
البته باید توجّه داشت كه در بعضی از كتب ادعیه و غیر آن نام سرداب سامرّا به میان آمده است و برخی از دعاها و زیارات در آنجا خوانده می شود؛ ولی این بدان معنا نیست كه سرداب محلّ غیبت امام زمان (علیه السلام) است و حضرتش در سرداب باقی مانده است؛ بلكه همان گونه كه قبلاً یادآور شدیم چون سرداب محلّ زندگی سه امام معصوم (علیهم السلام) از
[ صفحه 171]
جمله امام حسن عسكری (علیه السلام) و حضرت ولی عصر (علیه السلام) بوده است، از این رو دعاها و زیارت ها را در آنجا می خوانند.
آری خواننده گرامی! داستان سرداب سامرّا افسانه ای است كه ساخته و پرداخته دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت است، و ما هرگز چنین اعتقادی نداریم كه سرداب، محلّ غیبت حضرت ولیّ عصر (علیه السلام) بوده و یا از آنجا ظهور می نماید، بلكه «... ما مثل همه شیعیان در طول تاریخ معتقدیم كه حضرت ولیّ عصر (علیه السلام) درتحت عنایات خاصّ پروردگار در اقطار و اكناف جهان در گردش است؛ همه ساله در مراسم حجّ شركت می جوید و قبر اجداد طاهرینش را در مدینه، عراق و طوس زیارت می كند و با خدم و حشم ـ كه تعداد آنها سی نفر است ـ به اقامتگاه خود در نقاط دور دست جهان و به دور از تیر رس دشمنان باز می گردد.
ما به صراحت اعلام می كنیم كه مقدّس شمردن سرداب به همین دلیل است، و این تقدیس اختصاص به این مكان ندارد، بلكه هر كجا كه مشخّصاً معلوم باشد كه محلّ عبادت یكی از امامان معصوم بوده است، از آنجا هم تبرّك می جوییم، و هركجا بدانیم كه حتّی یك بار و یك لحظه حضرت ولی عصر (علیه السلام) دیده شده، آنجا را هم زیارت كرده و تبرّك می جوییم ـ همچون مسجد سهله در كوفه و مسجد جمكران در قم و جز آنها ـ و هرگز راز دیگری در آن معتقد نیستیم.
ما اگر زادگاه حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) را زیارت می كنیم، در مكّه نیز علیرغم فشار شرطه سعودی زادگاه رسول اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) را زیارت می كنیم و تبرّك می جوییم كه حبّ محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) با آب و گِل ما آمیخته است و چون اكنون دست ما به دامن مقدّس امام، حجّت، مولی، سرور و رهبرمان نمی رسد، هركجا بدانیم گام نهاده، آنجا را زیارت می كنیم و هركجا بدانیم كه از هوای آنجا استنشاق نموده، از آنجا نیز تبرّك می جوییم؛ كجا رسد به محلّی كه به طور جزم مشخص است كه سه تن از امامان معصوم (علیهم السلام) زندگی پر ثمرشان آنجا سپری شده، در آنجا شبها را تا به سحر به عبادت حقّ پرداخته اند. حجّت خدا در آنجا به دنیا آمده، نفسهایش بر در و دیوار آنجا نقش بسته است، و هر سال برای زیارت قبور شریفه پدر، جد، مادر و عمّه اش به آنجا تشریف فرما شده است». [8] .
[ صفحه 175]
«... این كه حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) كجا، كی و چگونه غایب شد؟! مطلبی است كه جهان تشیّع در معرض تهمت های فراوان از طرف دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) قرار گرفته است.
آخرین دیدار عمومی حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) با شیعیان، روزهشتم ربیع الاوّل 260 هجری بود كه در مراسم تشییع جنازه پدرش برای آنان ظاهر شده، بر جنازه پدر بزرگوارش نماز خوانده، ناپدید شد؛ دیگر ملاقات رسمی و عمومی نداشت. این دیدار
[ صفحه 168]
در «سامرّا» درخانه پدرش امام حسن عسكری (علیه السلام) انجام یافت.
خانه امام حسن عسكری (علیه السلام) همانند دیگر خانه های اشراف عراق، شامل غرفه ای برای مردان و غرفه ای برای زنان و سرداب زیر زمین بود كه سرداب نیز شامل غرفه هایی برای مردان و زنان می شد و در تابستان از شدّت گرما به این سرداب پناه می بردند.
این سرداب محل زندگی و عبادت امام هادی (علیه السلام)، امام حسن عسكری (علیه السلام) و حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) بود و تمام دیدارها با حضرت ولی عصر (علیه السلام) در عهد پدر در همین منزل و در همین سرداب انجام یافته بود. از این رهگذر، شیعیانی كه بعد از رحلت امام حسن عسكری (علیه السلام) برای زیارت قبر عسكریین (علیهما السلام) وارد سامرا می شدند، بعد از زیارت قبر آن بزرگواران، در محلّ عبادت سه امام بزرگوار نیز تبرّكاً نماز می خواندند و آنجا را زیارت می كردند.
مقدّس شمردن آن سرداب از طرف شیعیان موجب شد كه دشمنان اهل بیت، شیعیان را متّهم كنند بر این كه آنها می گویند: امام زمان (علیه السلام) در سرداب مخفی شده است
ولی شیعیان از چنین اعتقادی پاك و منزّه هستند آنها سرداب را به این دلیل مقدّس می شمارند كه محلّ زندگی و پرستش و نیایش سه امام معصوم (علیهم السلام) بوده است، محلّ زندگی حضرت حكیمه ـ عمّه امام حسن عسكری (علیه السلام) ـ و جناب نرجس خاتون ـ مادر والا گُهر امام زمان (علیه السلام) ـ بوده است؛ و به خصوص محلّ رؤیت حضرت ولیّ عصر (علیه السلام) در عهد پدر بزرگوارش می باشد و بس.
ما هرگز چنین اعتقادی نداریم. ما فقط از دشمنان شیعه می شنویم كه به ما نسبت می دهند كه ما معتقدیم حضرت ولیّ عصر در چاهی در سرداب مقدّس مخفی است و تا روز ظهور در همانجا خواهد بود!
برای اثبات چنین مطلبی، مدركی از كتاب های شیعه، از احادیث شیعه، از اقوال علمای شیعه لازم است كه چنین مدركی وجود ندارد و به صرف اتّهام از طرف دشمنان چنین مطلبی ثابت نمی شود». [1] .
محدّث عالی مقام مرحوم حاج میرزا حسین نوری (رحمه الله) در خاتمه كتاب «كشف
[ صفحه 169]
الاستار» درباره سرداب سامرّا می نویسد.
«ما هرچه مراجعه كردیم و تفحّص نمودیم از آنچه درباره سرداب گفته اند، در كتابهای علمای شیعه هیچگونه اثری ندیدیم؛ بلكه اصلاً ذكری از سرداب به عنوان «سرداب غیبت» به میان نیامده است». [2] .
مرحوم آیت اللّه صدر (رحمه الله) نیز در كتاب «المهدی (علیه السلام)» در این باره می نویسد:
«مسأله غیبت ابوالقاسم محمّد بن الحسن (علیه السلام) نزد ما شیعیان امامیّه صحیح است؛ امّا آنچه را كه در این باره بعضی از عوام شیعه می گویند و بسیاری از خواص اهل سنّت نیز به ما نسبت می دهند، من نه برای آن مدركی می شناسم و نه سندی یافته ام». [3] .
اكنون ببینید دانشمند بزرگ اهل سنّت، ابن خلدون در كتاب مشهور خود به نام «مقدّمه» چگونه دُر افشانی می كند؛ زیرا آنجا كه از «اثناعشریّه» سخن می گوید می نویسد:
«شیعیان عقیده دارند كه دوازدهمین امام از امامان ایشان، یعنی محمّد بن الحسن العسكری كه او را مهدی می خوانند وارد سرداب خانه خود در «حلّه» [4] شد و هنگامی كه مادرش بازداشت شد، همانجا غایب گردید و تا كنون منتظر او هستند. هر شب بعد از نماز مغرب اسبی را می آورند جلو در سرداب مزبور می ایستند و او را به نامش صدا می زنند و از وی می خواهند كه خروج كند تا این كه ستارگان بدرآیند، آنگاه پراكنده می شوند و موكول به شب آینده می كنند و تا كنون آنها چنین اند». [5] .
دانشمند بزرگوار فقید، علاّمه حاج شیخ عبدالحسین امینی (رحمه الله) در كتاب گرانقدر «الغدیر» آنجا كه تهمت های «قصیمی» مؤلّف كتاب «الصراع بین الإسلام و الوثنیّه» را پاسخ می دهد، می نویسد:
«داستان عجیب سرداب، زشت ترین چیزی است كه دشمنان و مخالفان به ما نسبت داده اند. هرچند كه قصیمی در این نسبت ناروا تنها نیست، ولی او اضافه بر گذشتگان
[ صفحه 170]
نوشته است كه «افزون از هزار سال است كه شیعیان هر شب در مقابل سرداب می ایستند و منتظر ظهور هستند» در صورتی كه شیعه نمی گوید غیبت امام زمان (علیه السلام) در سرداب انجام گرفته، یا از آنجا ظهور می كند، بلكه شیعه مطابق احادیث رسیده معتقدند كه امام غایب آنها در مكّه معظّمه مقابل خانه كعبه ظهور می كند، و هیچ كس نگفته است وی در سرداب بسر می برد یا سرداب محلّ غیبت آن حضرت است. بلكه سرداب سامرّا جزء خانه امامان معصوم (علیهم السلام) بوده و مانند سایر قسمت های خانه احترام دارد و این احترام بدین جهت است كه سرداب محلّ زندگی سه امام معصوم (علیهم السلام) بوده است».
آنگاه علاّمه امینی (رحمه الله) می افزاید:
«ای كاش این افترا زنندگان درباره سرداب نظر واحدی ابراز می داشتند تا دروغ آنها موجب آن همه رسوایی نشود. مثلاً «ابن بطوطه» در سفرنامه اش می نویسد: این سرداب در «حلّه» است، و قرمانی در «اخبار الدول» می گوید: در بغداد است، و دیگران گفته اند: در «سامرّا» است، و قصیمی آمده و متحیّر گردیده كه بگوید این سرداب در كجاست؟ ولذا به ذكر «سرداب» اكتفا نموده تا منظور پلید خود را بپوشاند». [6] .
همچنین دانشمند فقید سیّد محمّد سعید هندی (رحمه الله) مؤلف كتاب «الامام الثانی عشر» در آغاز تخطئه تهمت سرداب به شیعه، می نویسد:
«موضوع سرداب از نسبت های ناروا و شگفت آوری است كه به ما نسبت داده اند، زیرا نه یك حدیث از طریق شیعه در این خصوص وارد شده است، و نه مخالفان نام كتابی از شیعه می برند كه در آن نوشته باشد، و نه دانشمندی از ما را ذكر می كنند كه گفته باشد و از وی نقل نمایند. از اینها گذشته، غیبت در سرداب و بقای حضرت در آنجا در هیچ كتاب شیعه نیست». [7] .
البته باید توجّه داشت كه در بعضی از كتب ادعیه و غیر آن نام سرداب سامرّا به میان آمده است و برخی از دعاها و زیارات در آنجا خوانده می شود؛ ولی این بدان معنا نیست كه سرداب محلّ غیبت امام زمان (علیه السلام) است و حضرتش در سرداب باقی مانده است؛ بلكه همان گونه كه قبلاً یادآور شدیم چون سرداب محلّ زندگی سه امام معصوم (علیهم السلام) از
[ صفحه 171]
جمله امام حسن عسكری (علیه السلام) و حضرت ولی عصر (علیه السلام) بوده است، از این رو دعاها و زیارت ها را در آنجا می خوانند.
آری خواننده گرامی! داستان سرداب سامرّا افسانه ای است كه ساخته و پرداخته دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت است، و ما هرگز چنین اعتقادی نداریم كه سرداب، محلّ غیبت حضرت ولیّ عصر (علیه السلام) بوده و یا از آنجا ظهور می نماید، بلكه «... ما مثل همه شیعیان در طول تاریخ معتقدیم كه حضرت ولیّ عصر (علیه السلام) درتحت عنایات خاصّ پروردگار در اقطار و اكناف جهان در گردش است؛ همه ساله در مراسم حجّ شركت می جوید و قبر اجداد طاهرینش را در مدینه، عراق و طوس زیارت می كند و با خدم و حشم ـ كه تعداد آنها سی نفر است ـ به اقامتگاه خود در نقاط دور دست جهان و به دور از تیر رس دشمنان باز می گردد.
ما به صراحت اعلام می كنیم كه مقدّس شمردن سرداب به همین دلیل است، و این تقدیس اختصاص به این مكان ندارد، بلكه هر كجا كه مشخّصاً معلوم باشد كه محلّ عبادت یكی از امامان معصوم بوده است، از آنجا هم تبرّك می جوییم، و هركجا بدانیم كه حتّی یك بار و یك لحظه حضرت ولی عصر (علیه السلام) دیده شده، آنجا را هم زیارت كرده و تبرّك می جوییم ـ همچون مسجد سهله در كوفه و مسجد جمكران در قم و جز آنها ـ و هرگز راز دیگری در آن معتقد نیستیم.
ما اگر زادگاه حضرت بقیة اللّه (علیه السلام) را زیارت می كنیم، در مكّه نیز علیرغم فشار شرطه سعودی زادگاه رسول اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) را زیارت می كنیم و تبرّك می جوییم كه حبّ محمّد و آل محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم) با آب و گِل ما آمیخته است و چون اكنون دست ما به دامن مقدّس امام، حجّت، مولی، سرور و رهبرمان نمی رسد، هركجا بدانیم گام نهاده، آنجا را زیارت می كنیم و هركجا بدانیم كه از هوای آنجا استنشاق نموده، از آنجا نیز تبرّك می جوییم؛ كجا رسد به محلّی كه به طور جزم مشخص است كه سه تن از امامان معصوم (علیهم السلام) زندگی پر ثمرشان آنجا سپری شده، در آنجا شبها را تا به سحر به عبادت حقّ پرداخته اند. حجّت خدا در آنجا به دنیا آمده، نفسهایش بر در و دیوار آنجا نقش بسته است، و هر سال برای زیارت قبور شریفه پدر، جد، مادر و عمّه اش به آنجا تشریف فرما شده است». [8] .
[ صفحه 175]
[1] روزگار رهايي، ج 1، ص 287 ـ 288.
[2] كشف الاستار، ص 212، ط 3.
[3] المهدي، ص 162 ـ 163.
[4] حلّه، يكي از شهرهاي بزرگ عراق است كه ميان بغداد و كوفه واقع شده است، (لغتنامه دهخدا).
[5] مقدمه ابن خلدون، ج 1، ص 249، فصل 27، چاپ دار الفكر بيروت.
[6] الغدير، ج 3، ص 308 و 309.
[7] دانشمندان عامّه و مهدي موعود (عليه السلام)، ص 39.
[8] روزگار رهايي، ج 1، ص 288.